ĐỘC
GIẢ:
Tại sao lại gọi là “con giáp”? Mỗi con giáp có bao nhiêu năm?
AN
CHI:
Hai tiếng con giáp là một lối nói của
phương ngữ Nam Bộ. Trong phương ngữ này con
giáp là một chu kỳ 12 năm âm lịch gọi bằng tên của 12 địa chi từ Tý đến Hợi.
Nghĩa này đã cho ra một nghĩa rộng là chu kỳ thời gian từ một năm đã cho đến
năm cùng một tên chi với nó sau đó 12 năm, chẳng hạn từ năm Nhâm Thìn 1832 đến
năm Giáp Thìn 1844, hoặc từ năm Đinh Hợi 1947 đến năm Kỷ Hợi 1959, vv. Do đó mà
người sanh năm Nhâm Thìn 1832 lớn hơn người sanh năm Giáp Thìn 1844 một con
giáp, còn người sanh năm Kỷ Hợi 1959 thì nhỏ hơn người sanh năm Đinh Hợi 1947 một
con giáp. Ngoài ra, trong khẩu ngữ của tiếng địa phương Nam Bộ, con giáp còn có nghĩa là con vật tượng
trưng của mỗi chi trong 12 địa chi nữa (chẳng hạn con chuột cho năm Tý, con
trâu cho năm Sửu, vv) . Do đó mới có câu “Mười hai con giáp không giống con
nào!”
Vậy tại sao lại gọi con giáp?
Nguyên ngày xưa người ta đã theo thứ tự trước sau của thập can và thập nhị chi
mà phối hợp các can và các chi với nhau sao cho có được một chu kỳ gồm 60 đơn vị
bắt đầu từ Giáp Tý cho đến Quý Hợi, trong đó mỗi đơn vị được gọi bằng một tên
kép gồm có một tên can và một tên chi. Chu kỳ được trình bày thành một bảng gồm
có 60 ô. Bảng này gọi là hoa giáp.
Trong phương ngữ Bắc Bộ, hoa giáp được
nói tắt thành giáp. Giáp thoạt đầu vẫn được hiểu là một chu
kỳ gồm 60 năm, về sau lại được linh động hiểu thành một chu kỳ 12 năm như cách
hiểu thông thường hiện nay. Tuy cũng cùng một cách chuyển nghĩa như trên nhưng
trong phương ngữ Nam Bộ thì hoa giáp
lại trở thành con giáp vì hai lý do.
Một là người ta vẫn bị ám ảnh bởi các con vật tượng trưng cho mỗi chi khi nói đến
hoa giáp. Hai là tiếng con vừa có tác dụng nhắc nhở đến các con
vật như đã nói ở trên, lại vừa đồng âm với con
là một từ chỉ chu kỳ như trong con nước,
con trăng, vv. Mà hoa giáp rõ
ràng là một chu kỳ. Vì hai lý do đó mà con
đã thay thế cho hoa.
Kiến
thức ngày nay, số 100, ngày 15-1-1993