Hai tiếng cù là trong “dầu cù là” xuất xứ từ đâu? Có phải tên một loại cây nào không?

ĐỘC GIẢ: Hai tiếng cù là trong “dầu cù là” xuất xứ từ đâu? Có phải tên một loại cây nào không?

AN CHI: Có người đã liên hệ hai tiếng cù là này với hai tiếng Cù Là là tên mà người xưa ở miệt dưới đã dùng để gọi nước Miến Điện. Số là trước đây có một loại dầu cù là mang nhãn hiệu Mac Phsu, sản xuất tại Miến Điện, được ông già bà cả trong Nam ưa chuộng. Người ta cho rằng vì thứ dầu này được sản xuất tại nước Cù Là (= Miến Điện) nên nó mới được gọi là dầu cù là (= dầu sản xuất tại nước Cù Là). Sau khi hai tiếng cù là trở thành thông dụng trong phương ngữ Nam Bộ thì ngữ danh từ dầu cù là được dùng rộng rãi để chỉ tất cả các loại dầu cao, bất kể chúng được sản xuất tại nước nào, đương nhiên là kể cả tại nước Tàu. Còn chính người Tàu thì lại gọi dầu cù là là vạn kim du (tiếng Quảng Đông: màn cắm yầu) bắt nguồn từ nhãn hiệu của một thứ dầu cù là hiệu Vạn Kim.
Hiện chúng tôi chưa tìm được tên của một loại cây nào là cây “cù là”.

Kiến thức ngày nay, số 99, ngày 1-1-1993

Tờ “Bát tự niên canh” có phải là tờ đăng ký kết hôn ngày xưa hay không? Có phải “bát tự” có nghĩa là tám tờ còn “niên canh” là có giá trị trong một năm hay không?

ĐỘC GIẢ: Tờ “Bát tự niên canh” có phải là tờ đăng ký kết hôn ngày xưa hay không? Có phải “bát tự” có nghĩa là tám tờ còn “niên canh” là có giá trị trong một năm hay không?

AN CHI: Nói cho đúng cú pháp tiếng Hán thì đó là niên canh bát tự, có nghĩa tám chữ thuộc về tuổi tác. Đó là tám chữ can chi (thí dụ: Mậu Tý, Kỷ Sửu, Canh Dần, Ất Mùi, vv.) gồm có hai chữ chỉ giờ, hai chữ chỉ ngày, hai chữ chỉ tháng và hai chữ chỉ năm mà một con người đã ra đời. Tờ niên canh bát tự là tờ ghi giờ, ngày, tháng và năm sinh theo âm lịch của chàng trai hoặc cô gái để trao cho nhà gái hoặc nhà trai đi coi thầy xem tuổi hai bên có hạp nhau hay không. Hễ hạp tuổi với nhau thì mới bàn tính đến chuyện hôn nhân chính thức. Vậy tờ đó không phải là tờ đăng ký kết hôn. Vả lại, chẳng cứ khi tính chuyện hôn nhân mới có khai niên canh bát tự. Chỉ cần đi xem tử vi để biết chuyện bổn mạng thì cũng đã phải khai tám chữ cho thầy rồi (không có tám chữ thì thầy làm sao “lên bảng” được).

Kiến thức ngày nay, số 99, ngày 1-1-1993

Rắn có phủ được mèo hay không? Nếu không, tại sao ở một số nơi miền Bắc lại có lưu hành câu “Rắn phủ l. mèo”?

ĐỘC GIẢ:Rắn có phủ được mèo hay không? Nếu không, tại sao ở một số nơi miền Bắc lại có lưu hành câu “Rắn phủ l. mèo”?

AN CHI: Về chuyện “rắn phủ mèo”, trong Chân trời khoa học (của báo Khoa học phổ thông) tháng 11 – 1990, kỹ sư Nguyễn Quốc Thắng đã giải thích rõ ràng như sau: “ Rắn thuộc lớp bò sát còn mèo thuộc lớp động vật có vú, hai lớp này rất khác xa nhau về mặt tiến hóa. Theo nguyên tắc của sinh vật học, hai loài khác nhau của cùng một giống đã rất khó giao phối với nhau huống hồ ở đây rắn và mèo có cấu tạo cơ quan sinh dục hoàn toàn khác nhau, do đó khẳng định chúng không thể giao phối với nhau được” (tr.56). Tất nhiên là có nhiều người quả quyết rằng chính mắt họ đã nhìn thấy rắn phủ mèo. Nhưng sự thật thì hoặc là họ đã nhìn gà hóa cuốc hoặc là – điều này có nhiều phần chắc chắn hơn – họ đã “tung tin vịt” một cách vô tội vạ mà thôi.

Còn “rắn phủ l. mèo” chỉ là một biến dạng của thành ngữ dán bùa l. mèo , một phần hẵn là cũng có do người ta vẫn vị ám ảnh bởi cái chuyện “rắn phủ mèo”. L. mèo là cái đầu hồi nhà, tức là cái phần hình tam giác bên hông nhà mà đỉnh là nơi hai mái nhà giáp nhau. Ngày xưa khi thợ mộc cất nhà xong, họ thường dán một lá bùa vào l. mèo nhà theo tín ngưỡng, mà có khi cũng chỉ đơn giản là theo thói quen nghề nghiệp. Câu dán bùa l. mèo bắt nguồn từ thực tế này; về sau nó đã bị từ nguyên dân gian bóp méo nên mới thành rắn phủ l. mèo.

Kiến thức ngày nay, số 98, ngày 15.12.1992

Danh sách các Linh mục miền Nam từ đầu cho đến năm 1899

DANH SACH LINH MỤC MIỂN NAM TỪ ĐẦU CHO ĐẾN NĂM 1899

Thế hệ thứ I miền Nam Việt Nam

(Cha Donation Eveillard ghi lại: Cha đến Việt Nam ngày 20-01-1862. Chết ngày 15-9-1883)

1. Giacôbê Giang

2. Gioan Vững

3. Tôma Kiến

4. Laurensô Lân

5. Gioan Baotixita Thiềng, chết rũ tù tại Bà Rịa năm 1861

6. Phaolô Lợi

7. Phanxicô Thán

8. Philipphê Minh

Sinh năm 1815 tại Cái Mơn, học ở Chủng viện Lái Thiêu rồi Penang. Chịu chức Linh mục năm 1846, bị bắt ngày 26-2-1853. Tử đạo tại Vĩnh Long ngày 3-7-1853 (38 tuổi)

9. Martinô Hiển...mất năm 1865 tại Bãi Xan

10. Giuse Niên...Mất năm 1862 ở Thủ Thiêm

11. Gioan Baotixiata Giáo...mất năm 1863

12. Phêrô Nguyễn Văn Lựu

Sinh năm 1812, tại Gò Vấp (Gia Đinh), học ở Penang, bị bắt 1860. Chịu chức Linh mục (không rõ) nhưng năm 1853, làm cha sở Mặc Bắc. Tử đạo tại Mỹ Tho ngày 7-4-1861 (49 tuổi)

13. Giuse Tùng...mất năm 1863

14. Bêrnarđô Hạp ..mất ngày 06. 03. 1882 tại Cái Mơn

15. Phanxicô Assisi Điền

Thế hệ thứ II 
Linh mục chịu chức từ 1800 đến 1849 (50 năm)

1. Cha Khánh

2. Cha Ý

3. Cha Tám

4. Cha Phước.

Coi họ Chợ Quán từ 1814 đến 1835. Khi vua Minh Mạng triệt hạ Gia Định thành, bắt Cha phước khép vào tội ủng hộ Lê Văn Khôi, nên xử lăng trì (chặt làm năm khúc, quấn vải nhúng dầu chai rồi đốt).

5. Phêrô Tri ...mất năm 1876 tại Mỹ Tho

6. Giuse Chữ ...Mất năm 1868 tại Búng

7. Raphael Công ...mất năm 1866 tại Giồng Giá

8. Phanxicô Nhơn ...mất năm 1869 tại Cái Mơn

9. Phaolô Lê Văn Lộc

Sinh năm 1830 tại An Nhơn (Gia Định), học ở Penang. Chịu chức Linh mục năm 1857. Bị bắt tại Sài Gòn ngày 13-12-1859 (29 tuổi)

10. Cha Vọng

11. Cha Philipphê Phiên ...mất năm 1876 tại Mỹ Tho

12. Gioan Khiêm ...mất năm 1869 tại Sài Gòn

13. Antôn Triêm ...mất năm 1869 tại Xoài Mút

14. Cha Duông

15. Cha Thông

16. Cha Kiều

Thế hệ thứ III 
Linh mục chịu chức từ năm 1850 đến 1887 (37 năm)

Stt	Tên Thánh	Họ và Tên	Họ đạo	Sinh	Linh mục	Tử
1	Phêrô	Nguyễn Văn Thuyết	Thủ Ngữ	1825	1850	1895
2	Tôma – P.x	Nguyễn Biểu Đoan	Mặc Bắc	1826	1851	1904
3	Phêrô	Đặng Công Qườn	Cái Mơn	1826	1852	1887
4	Phêrô	Đoàn Công Quí	Búng	1826	1858	31.7.1859
5	Gabriel	Nguyễn Khắc Thành	Tân Triều	1831	1859	1909
6	Gioanb	Bùi Kỷ Lập	Ba Giồng	1835	1863	1910
7	Tôma	Nguyễn Văn Dưỡng	Thủ Đức	1830	1865	1909
8	Phanxicô. X	Phan Đăng Khoa	Thủ Đức	1836	1865	1893
9	Antôn	Nguyễn văn Võ	Thủ Ngữ	1837	1866	6.1..1886
10	Giuse	Lưu Châu Dư	Thủ Dầu Một	1839	1868	1915
11	Giuse	Nguyễn Công Nhu	Rạch Chanh	1836	1868	1913
12	Phêrô	Nguyễn Đức Nhi	Bò Ót	1838	1869	1929
13	Phêrô	Nguyễn Thi Đậu	An Nhơn	1838	1870	1930
14	Giacôbê	Trần Công Bình	Ba Giồng	1838	1871	1922
15	Antôn	Nguyễn Án Đường	Đầu Nước	1838	1871	1912
16	Giuse	Nguyễn Ngọc Thạch	Mặc Bắc	1846	1874	1896
17	Gioanb	Lê Phước Sâm	An Nhơn	1843	1874	1878
18	Anrê	Huỳnh Công Thể	Chí Hòa	1845	1874	1903
19	Anrê	Lê Phước Bửu	An Nhơn	1846	1875	1922
20	Micae	Nguyễn Văn Dư	Búng	1846	1875	1883
21	Phaolô	Nguyễn Bạch Phong	BT	1842	1875	1902
22	Phêrô	Đoàn Công Triệu	Bình Sơn	1843	1875	1936
23	Giuse	Nguyễn Bá Điều	Họ Gò	1841	1876	1894
24	Phêrô	Nguyễn Linh Dược	Thủ Đức	1848	1876	1914
25	Jean Claude	Thái Hiếu Trung	Rạch Tre	1848	1876	1918
26	Charles. P	Hồ Bảo Thơm	Rạch Chanh	1846	1876	1880
27	Giuse	Nguyễn Tri Thơ	Mỹ Hảo	1848	1878	1927
28	Giacôbê	Lê Phước Thới	An Nhơn	1851	1878	1882
29	Phanxicô	Trần Đức Nhân	Đất Đỏ	1849	1879	1935
30	Phêrô	Nguyễn Thông Lý	Thủ Ngữ	1847	1880	1920
31	Tôma	Nguyễn Vị Sâm	Chí Hòa	1850	1880	1929
32	Phêrô	Võ Hiền Gia	Búng	1847	1880	1920
33	Ignatiô	Bùi Công Thích	Ba Giồng	1853	1881	1948
34	Phêrô – P.X	Nguyễn Linh Trương	Búng	1853	1881	1893
35	Phaolô	Nguyễn Đăng Kiểm	Búng	1850	1882	1917
36	Phanxicô.X	Victor Tam Assou	Hongkong	1855	1882	1934
37	Phaolô	Nguyễn Văn Qui	Đầu Nước	1855	1882	1914
38	Gioanb	Lê Minh Cậy	Búng	1853	1882	13.1.1902
39	Antôn	Nguyễn Công Của	Thủ Dầu Một	1855	1882
40	Gabriel	Trần Lử Lại	Mĩ Hội	1856	1883	1906
41	Phaolô	Phạm Công Phượng	Đất Đỏ	1856	1884	1922
42	Giuse	Nguyễn Trang Biểu	Tân Triều	1854	1884	1924
43	Gioanb	Nguyễn Minh Đệ	Tha La	1855	1884	1925
44	Tađêô	Nguyễn Tấn Đức	Tân Triều	1855	1885	1925
45	Philipphê	Nguyễn Công Qườn	Cái Mơn	1855	1886	1919
46	Gioakim	Lê Hữu Lịch	Đất Đỏ	1856	1886	1922
47	Anrê	Bùi Khắc Giảng	Cái Mơn	1858	1886	1922
48	Gioan	Nguyễn Phi Long	Thủ Thiêm	1855	1887	1909
49	Phaolô	Nguyễn Văn Thạnh	Cái Nhum	1859	1887	1925
Thế hệ thứ IX Linh mục chịu chức từ 1890 đến 1899
1	Phêrô	Nguyễn Tất Cường	Bãi Xan	1855	1890	1897
2	Phaolô	Lê Hiền Lắm	Búng	1856	1890	1905
3	Philipphê	Nguyễn Văn Sáu	Đầu Nước	1856	1890	1919
4	Gioanb	Nguyễn Văn Trương	Mĩ Hội	1856	1890	1891
5	Anrê	Hồ Bảo Nuôi	Chọ Đũi	1858	1893
6	Giuse	Nguyễn Duy Tân	Mặc Bắc	1855	1893	1913
7	Anrê	Nguyễn Văn Miều	Cầu Bông	1863	1893	1939
8	GioanB	Lê Vạn Vật	Búng	1859	1894	1897
9	GioanB	Nguyễn Văn Quản	Sài Gòn	1861	1894	1896
10	Tôma	Nguyễn Khoa Thi	Bà Rịa	1861	1894
11	Phêrô	Nguyễn Văn Tròn	Thủ Dầu Một	1862	1894
12	Tađêô	Bùi Tri Phan	Cầu Kho	1863	1894
13	Matthêu	Hồ Tấn Đức	Mỹ Tho	1865	1894
14	Phêrô	Trần Cung Viễn	Mặc Bắc	1865	1894	1918
15	GioanB	Lê Văn Nhơn	Cái Mơn	1860	1895	1934
16	Phêrô G.B	Nguyễn Phước Khánh	Mặc Bắc	1862	1895
17	Phêrô	Lê Tử Trình	Cái Mơn	1862	1895	1917
18	Lôrenxô	Tống Thanh Mỹ	Mỹ Tho	1863	1895
19	Phêrô	Lê Quang Tự	Búng	1865	1895
20	Giacôbê	Huỳnh Công Quận	Bà Rịa	1865	1896
21	Phêrô	Nguyễn Nghi Sao	Cái Mơn	1865	1896	1910
22	Simon	Nguyễn Công Chánh	Trà Bú	1866	1896
23	GioanB	Nguyễn Bá Tòng	Gò Công	1868	1896	11.7.1947
24	GioanB	Nguyễn Văn Phuông	Mỹ Tho	1861	1897	1919
25	Giuse	Phan Văn Bổn	Chợ Quán	1862	1897	1911
26	Giacôbê	Nguyễn Hùng Việt	Búng	1865	1897	1905
27	Vincent	Nguyễn Vinh Phú	Bãi Xan	1864	1897	1923
28	Phêrô	Nguyễn Phước Chính	Thủ Dầu Một	1867	1897	1912
29	Matthêu	Lưu Minh Chiểu	Cái Mơn	1862	1898	1930
30	Phanxicô. X	Lê Khoa Đặng	Chợ Đũi	1865	1898
31	Phanxicô	Nguyễn Hướng Đoài	Thủ Thiêm	1865	1898
32	Phanxicô.X	Lê Văn Truyền	Tha La	1866	1898
33	Đôminicô	Lê Văn Kiểm	Mặc Bắc	1869	1898
34	Phêrô	Nguyễn Văn Ngọc	Tân Qui	1869	1898	1901
35	Simon	Nguyễn Văn Sang	Mỹ Tho	1868	1899
36	Phêrô	Bùi Tri Vãng	Cầu Kho	1866	1899
37	Phaolô	Phạm Thanh Minh	Cái Mơn	1866	1899	1914
38	Gioakim	Nguyễn Ngọc Yến	Thủ Thiêm	1869	1899
39	Gabriel	Nguyễn Thanh Long	Thị Nghè	1870	1899

Trích lục danh sách Linh mục miền Nam (Basse Cochinchine) khởi đầu đến năm 1890.

Cha Eveillard ghi lại những Linh mục đầu tiên của địa phận Tây Đàng Trong (Basse Cochinchine) đến năm 1849, có thể phân ra thành hai thế hệ

1. Thế hệ thứ I: có 15 Linh mục làm việc mục vụ tại những nơi có bổn đạo sinh sống, họ chưa thành họ đạo rõ ràng.

2. Thế hệ thứ II: ghi Linh mục chịu chức từ năm 1800 – 1849, hai thế hệ này chỉ có Thánh danh và tên gọi mà thôi, như những Linh mục đã chịu tử vì đạo sau này sưu tra thêm để làm chứng từ tra xét cho án phong thánh thì ghi đầy đủ Thánh danh, Họ tên, Năm sanh…

Thế hệ thứ II được 17 linh mục; bốn linh mục tử đạo được tôn vinh Hiển Thánh ngày 19/06/1988 trong số 117 vị Thánh tử đạo Việt Nam. Sau cấm đạo, danh sách Linh mục đươc ghi đầy đủ Thánh danh, Họ và tên, gốc họ đạo, năm sanh, năm gia nhập Đại chủng viện và năm chịu chức Linh mục. Đây là số Linh mục sinh ra trong thời cấm đạo, nhận ơn gọi trong nhiệt tình, được đào tạo với nhiều thử thách của can đảm, dó là thế hệ thứ 3 (địa phận Sài Gòn)

Kế tiếp, khi địa phận đã ổn định, tổ chức chủng viện được hoàn chỉnh, thế hệ thứ 4 số Linh mục chịu chức từ 1880 – 1890. Trong số này chúng ta có Đức cha Gioan Baotixita Nguyễn Bá Tòng là Giám mục Việt nam tiên khởi, cai quản địa phận Phát Diệm.

Từ 1890 đến 1919 địa phận được thêm 59 Linh mục

Từ 1919 đến 1945 được thêm 139 linh mục, trong số này được 05 Giám mục và một Tổng Giám mục

Từ năm 1945 đến 1954 được 45 Linh mục, sau đó phòng trào di cư từ Bắc vào Nam. Trong số 45 Linh mục của thập niên này cho đến nay được 4 Giám mục và 1 Tổng Giám mục

Từ năm 1954 đến 1960, Tòa Thánh chia địa phận Sài Gòn ra nhiều địa phận khác. Sau danh sách Linh mục, chúng tôi trình bày thêm tình hình các địa phận miền Nam Việt Nam theo tiến trình diễn tiến.