ĐỘC
GIẢ:
Tại sao lại nói “ruột đau chín chiều”? Đó là những chiều nào, hướng nào? Hay đó
là chín buổi chiều?
AN
CHI:
Chữ chiều ở đây chính là chữ mà
Huình-Tịnh Paulus Của viết chìu và giảng
là “ chỗ uất khúc, vạy vò” (1) . Đây chính là cái nghĩa gốc đã cho
ra nghĩa thông dụng hiện đại của chiều
trong chiều hướng, đường một chiều,
vv… Ruột đau chín chiều là dịch ý của
mấy tiếng Hán cửu hồi trường nghĩa là
“chín (lần) quặn ruột”. Giản Văn Đế nhà Lương có viết: “Bi dao dạ hề, cửu hồi
trường” (Đêm buồn dài dặc hề, chín lần ruột quặn). Tư Mã Thiên cũng viết: “Trường
nhất nhật nhì cửu hồi” (Một ngày mà ruột quặn chín lần). Cái nét nghĩa “uất
khúc, vạy vò” của chìu, mà Huình-Tịnh
Paulus Của đã ghi, rất ăn khớp với cái nghĩa của tiếng hồi là “quanh”, là “quặn”.
Vậy chín chiều là “bản dịch” rất sát của cửu hồi (cửu = chín, hồi = chiều), nghĩa là quặn nhưng do cấu
trúc của nó về mặt thuần túy hinh thức rất giống với cấu trúc của “(đường) một chiều” hoặc “(một sớm) một chiều” nên mới dẫn đến hai cách hiểu
nhầm đã được ghi nhận trong câu hỏi.
Cuối cùng, cũng phải nhắc
lại rằng nếu theo đúng chính tả hiện nay thì chữ chìu của Huình-Tịnh Paulus Của phải được viết là chiều (những chữ chiều trong chiều theo, chiều
lòng, trăm chiều,vv. đều được ông viết nhất loạt thành chìu).
1.
Đại
Nam quấc âm tự vị, tập 1, Sài Gòn, 1895, tr.145.
Kiến
thức ngày nay, số 98, ngày 15.12.1992
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét