Vì sao "The White House" nên dịch thành "Bạch Cung"?

 VÌ SAO "THE WHITE HOUSE" NÊN DỊCH THÀNH "BẠCH CUNG"?

Đây chẳng phải rảnh rang đi phân tích chữ nghĩa cho một trường hợp. Mà từ chỗ này đây, để nhận ra thực chất của cái gọi là "làm cho tiếng Việt trong sáng", oái ăm thay, đã bị hiểu cạn cợt hết sức, mà hậu quả là làm cho cho sức biểu cảm của TIẾNG VIỆT nghèo nàn đi.

&1&

Sở dĩ nông nổi / hiểu lầm là từ hai nguyên nhân:

a) Do chưa lưu ý đúng mức về "phong cách ngôn ngữ";

b) Trong ngôn ngữ nói chung, bao giờ cũng xảy ra trường hợp một CHỮ nhưng mang nhiều NGHĨA (nhưng bị quên béng, chỉ chăm bẩm vào mỗi một nghĩa, lắm lúc trở thành khôi hài mà không hay biết gì ráo trọi).

&2&

Về "phong cách trong ngôn ngữ":

* Có bao giờ bạn nghe nói, "ông Tèo và phu nhân"? Không. Chỉ có thể gọi, "ông Tèo và VỢ". Nhưng, nếu viết "chuyến thăm của Thủ tướng và vợ" thì lại không được, mà bạn luôn luôn thấy ghi rằng "chuyến thăm của Thủ tướng và PHU NHÂN".

"Phu nhân" / "vợ", nói nào ngay, cũng đều chỉ người phối ngẫu, người bạn đời trăm năm (thuộc nữ giới). Tuy nhiên, "vợ" (tiếng thuần Việt), "phu nhân" (âm Việt-Hán, tức là mượn chữ Hán 夫人nhưng đọc theo âm Việt), không thể dùng trộn lẫn.

Lại càng không thể "trục xuất" âm Việt-Hán ("phu nhân") để chỉ dùng mỗi âm thuần Việt ("vợ")!

Đây được gọi là "phong cách học trong ngôn ngữ". Để dùng theo phong cách ngôn ngữ trang trọng, ở đây, là dùng âm Việt-Hán (sẵn mở ngoặc nhấn mạnh: "Phu nhân" là đọc theo âm Việt của chúng ta, khác với người Tàu họ đọc "Fū rén").

* Đối với nhà ở / nơi làm việc của giới lãnh đạo hàng "đỉnh", của nguyên thủ quốc gia, quí bạn viết/đọc: "Dinh Tổng thống", "Phủ Chủ tịch", "Phủ Toàn quyền", "Điện Kremlin", "Thanh ngõa Đài" (Lâu đài ngói xanh, nơi trú ngụ của Tổng thống Hàn Quốc) .v.v...

Thấy gì? Hết thảy ở đây đều dùng âm Việt-Hán: "Phủ" (府), "Dinh" (營), "Điện" (殿), "Đài" (臺)..., chớ không dùng âm thuần Việt là "Nhà" - mặc dù, nói nào ngay, "phủ", "dinh", "điện" cũng đều là nhà cửa chớ còn gì nữa.

Sao vậy? Cũng như tỉ dụ ở trên (phu nhân/vợ), đây thuộc về "phong cách học trong ngôn ngữ", là phong cách trang trọng.

Ta nói, nếu lẫn lộn phong cách thì chẳng khác nào làm cho tiếng Việt bị mất đi sự tinh tế, là mắc vào thói tật "ba chớp ba nháng" trong cách dùng chữ.

&3&

Chọn NGHĨA không thích hợp với CHỮ:

* Trong TIẾNG VIỆT, chúng ta có những trường hợp "một chữ mà nhiều nghĩa". Tỉ như "Nhà", cái nghĩa vỡ lòng nhứt thì "nhà" là nơi ở, nơi trú ngụ. Nhưng đâu chỉ có mỗi một nghĩa như rứa. "Nhà Lý", "Nhà Trần" thì đâu mang nghĩa ngôi nhà của Lý, nhà của Trần - mà đây, qui bạn biết rồi đó, "Nhà" nghĩa là "triều đại" (triều Lý, triều Trần)!

Nữa, khi ông A đưa tay chỉ về bà A rồi giới thiệu "đây là nhà tôi", nếu hiểu "nhà" là... "căn nhà" thì trớt hướt lắm luôn, "nhà" ở đây mang nghĩa là "người phối ngẫu, người bạn đời".

* Mượn câu chuyện tiếng Việt trên, để bắc qua chuyện tiếng Anh. Cũng rứa, trong tiếng Anh cũng có "một chữ mà nhiều nghĩa". Tỉ như "House".

"House" là "Nhà", đây là nghĩa vỡ lòng nhứt khi học tiếng Anh mà thôi. Nhưng, thử nhìn, "House of Representatives", dịch là "Nhà của các đại biểu"? Quí bạn không thấy lối dịch như vậy, mà dịch là "Viện đại biểu" (hoặc thông dụng hơn, là "Hạ viện").

Ở đây, "House" đã được chuyển ngữ thành "Viện" (âm Việt-Hán, từ chữ 院 ), sử dụng phong cách ngôn ngữ trang trọng.

Còn "The White House"? Cứ vội vội vàng vàng mà dịch "House" là "nhà", tức là chỉ chăm bẳm vào cái nghĩa vỡ lòng nhứt, trong khi "house" trong tiếng Anh có nhiều nghĩa lắm đa!

Bạn gõ Google, tìm "meaning of house", sẽ đọc thấy trong Từ điển Oxford xổ ra một loạt nghĩa - trong đó, "House" có nghĩa là "Palace" (cung điện)!

Ta nói, "white house" mà viết chữ thường, có thể dịch "ngôi nhà màu trắng", "nhà trắng". Nhưng, một khi viết hoa "House" thì càng phải hiểu rõ rành đây là "Palace", là "Cung điện".

Vậy, "White House" (danh từ này trong tiếng Anh luôn viết hoa, để chỉ nơi ở của Tổng thống Mỹ), phải hiểu đúng là: "Cung điện màu trắng".

Và, như đã nêu ở &2& về cách sử dụng phong cách trang trọng trong ngôn ngữ, chuyển ngữ thích hợp nhứt cho "White House" là: "Bạch Cung" (âm Việt-Hán của 白 宮).

THAY LỜI KẾT

Không ít website lẫn ấn phẩm bằng Việt ngữ của các cơ quan nước ngoài (như VOA, BBC... chẳng hạn), họ cũng đang dùng chữ "Nhà Trắng" (để chỉ nơi ở của Tổng thống Mỹ). Đây đơn thuần là "kỹ thuật truyền thông" mà thôi - dựa vào thói quen của người VN trong nước hiện nay bị quen nghe / quen thấy chữ "Nhà Trắng", nên dùng luôn lối dịch này để công chúng xem/ nghe đài không bị lạ tai.

Lẽ ra những cơ quan thông tấn nên dùng lối dịch "Bạch Cung", để giúp người xem / nghe biết được cách dùng cho đúng chữ nghĩa mới phải!

----------------------------------------------------------------

(*): Quí bạn ắt cũng từng nghe / đọc thấy lối dịch là "Bạch Ốc". Chữ "ốc" 屋 nghĩa là nhà cửa nói chung, chẳng hạn "trường ốc" 場 屋 là nhà dùng để làm trường học. So ra, "Ốc" không sát nghĩa so với "Cung" (chuyển ngữ cho "(White) House".).

Chưa kể danh từ ghép "bạch ốc" 白 屋 không chỉ là "nhà sơn trắng" mà còn mang một nghĩa khác nữa, là... "nhà của người nghèo", nhà của tầng lớp bạch đinh 白丁 đó đa!

BẠCH CUNG, xin nhắc lại, đây là chuyển ngữ sát nghĩa nhứt ./.

Nguồn: Nguyễn - Chương Mt