NHỮNG NĂM THÁNG CUỐI ĐỜI CỦA VUA KHẢI ĐỊNH
Trong 9 năm trị vì ngắn ngủi của mình (1916-1925), vua
Khải Định đã có một số việc làm được nhiều người nhắc đến, trong đó có chuyến Bắc
tuần năm 1918 và cuộc Pháp du rầm rộ năm 1922. Vào quãng thời gian còn lại của
đời mình, nhà vua cũng còn kịp tổ chức một lễ tứ tuần đại khánh với những nghi
thức long trọng nhất (1924). Song chỉ một năm sau lễ tứ tuần (1925), ông qua đời,
lễ tang được hoàng thái tử Vĩnh Thụy và quần thần tổ chức một cách trọng thể.
I) CUỘC PHÁP DU NĂM 1922
Năm 1922, khi hoàng tử Vĩnh Thụy (vua Bảo Đại sau này)
mới lên 9 tuổi, có lẽ cảm nhận được tình trạng sức khỏe yếu kém của mình, vua
Khải Định đã tính đến việc tấn phong Thái tử và đưa con sang Pháp học. Ngày 12
tháng 2 năm Khải Định thứ 7 (10.3.1922), ông ban dụ sách lập Vĩnh Thụy làm Đông
cung Thái tử, sau khi tham khảo ý kiến Phủ Tôn nhơn, Viện Cơ mật, Khâm sứ Huế
Pasquier và Toàn quyền Đông Dương Maurice Long . Ba ngày sau, 13.3.1922, nhà
vua ban một châu dụ dài công bố với thần dân quyết định mở cuộc Âu du sang Pháp
với các mục đích chính như sau:
* Chúc mừng sự thắng trận của nước “Đại Pháp” (trong
Thế chiến thứ nhất 1914-1918)
* Thăm đài tưởng niệm các binh lính Việt Nam thuộc
hàng ngũ quân Pháp tử trận trong thế chiến vừa qua.
* Ký thác Hoàng thái tử Vĩnh Thụy cho Pháp đình “mà học
hành để cho được sự quảng kiến văn, may đặng ngày sau có đạt đức thành tài, để
trước chủ sưởng tôn miếu, sau nữa trị nước, trị dân cho hiệp thời lúc ấy, mà lại
thêm một sự thâm giao với nước Đại Pháp lại càng vững bền lâu dài ra nữa …” (Đồng
Khánh – Khải Định chính yếu – NXB Thời Đại – Hà Nội 2010 – tr. 465-476 ; Nam
Phong tạp chí số 57 – tháng 2.1922 – tr.238-243)
Ngày 20.5.1922, nhà vua cùng Thái tử Vĩnh Thụy xuống
tàu Porthos ở Tourane (Đà Nẵng), về phía Pháp có Khâm sứ Pasquier tháp tùng, về
phía Việt có Đông các Đại học sĩ Nguyễn Hữu Bài và một số quan lại, thành viên
Phủ Tôn nhơn.
Ngày 21.6.1922, tàu Porthos cập cảng Marseille, nhiều
quan chức cao cấp Pháp đã túc trực để đón tiếp: Thượng thư bộ Thuộc địa Albert
Sarraut (Toàn quyền Đông Dương những năm 1911-1914 và 1916-1917); Thống sứ Bắc
kỳ Garnier, đại diện Toàn quyền Đông Dương Maurice Long; Tổng ủy viên cuộc đấu
xảo Marseille Guesde; Thị trưởng Marseille Flaissières …
Ngày 24.6, vua Khải Định tới Paris, ra đón có Thượng
thư Bộ Thuộc địa Albert Sarraut, Toàn quyền Đông Dương Maurice Long, Nguyên
soái Lasson, đại diện Tổng thống Pháp…
Sau cuộc hội kiến với vua Khải Định, Tổng thống Pháp
Millerand đặt tiệc thết đãi nhà vua và đoàn tùy tùng. Chương trình hoạt động
sau đó của nhà vua diễn ra đúng dự kiến: hội kiến với Nghị trưởng nguyên lão
Nghị viện, Nghị trưởng Thứ dân Nghị viện (tức Thượng viện và Hạ viện theo cách
gọi ngày nay), Thủ tướng Pháp, thăm mộ tử sĩ vô danh tại Khải hoàn môn; thăm
Nông học Bác vật viện, thăm đền thờ các tử sĩ Việt Nam, xem đua ngựa tại
Longchamp cùng Tổng thống Pháp, xem nhạc kịch Faust tại nhà hát Opera … Trong hầu
hết các cuộc thăm viếng này đều có sự tháp tùng của Thượng thư bộ Thuộc địa
Sarraut, Toàn quyền Đông dương Long, Thống chế Joffre …(Đồng Khánh – Khải Định
chính yếu – sđd – tr. 476-484; Nam Phong tạp chí – 1922 – tr. 406, 501-503)
Cuộc viếng thăm nước Pháp của vua Khải Định gây ra một
làn sóng công phẫn trong công chúng Việt Nam, nhất là giới trí thức yêu nước.
Nhà cách mạng trẻ tuổi Nguyễn Ái Quốc viết vở kịch Con Rồng Tre, nhà cách mạng
Phan Châu Trinh viết Thư Thất Điều kể rõ 7 tội của nhà vua, trong đó, tội thứ 7
là tội “Pháp du ám muội”. Cụ Phan đã viết: “…Mượn cớ rằng đưa hoàng tử đi học,
hoặc đi điếu quân sĩ nước ta tử trận, và đi xem các thành phố phía Bắc nước
Pháp bị tàn phá, thời những việc đó là việc tư của Bệ hạ, không phải việc công
của quốc dân ta, lại đó là những việc không cần kíp gì cả.
“ Nếu mượn cớ rằng đi du lịch nước Pháp để khảo sát
văn minh của họ rồi về cải cách chính trị trong nước, thời Bệ hạ không phải là
tay làm việc ấy được…
Cái bệnh của Bệ hạ là bởi ngu muội, chưa từng đọc lịch
sử cách mạng nước Pháp vậy. Nếu một mai biết được thời sẽ gục đầu chán nản, cuốn
gói mà về sớm vậy”
(Tây Hồ Phan Chu Trinh - Thư Thất Điều (di cảo) – NXB
Anh Minh – Huế 1958, tr. 28,30)
Dù sao, theo dõi hành trình cuộc Pháp du của vua Khải
Định, chúng ta có thể nhận thấy rằng tuy là một nước đế quốc, thực dân, cách
nay gần 100 năm, nước Pháp cũng đã chứng tỏ được tính văn minh của họ khi đón
tiếp nhà vua một nước nhược tiểu, lại là thuộc địa của Pháp, với những nghi thức
đầy vẻ trọng thị: đích thân Thượng thư bộ thuộc địa Albert Sarraut túc trực tại
bến tàu để chờ chuyến tàu chở nhà vua An Nam cập bến và tháp tùng nhà vua gần
như trong suốt các chuyến tham quan (còn tiếp)
12.9.2021
https://thanhnien.vn/.../nhung-chuyen-hau-cung-vua-thanh...
Thượng thư Bộ thuộc địa Albert Sarraut và các quan chức
Pháp chờ đón vua Khải Định tại Cảng Marseille.
Vua Khải Định, Hoàng thái tử Vĩnh Thụy, Thượng thư bộ
Thuộc địa Albert Sarraut và hoàng thân Vĩnh Cẩn (bìa phải) ở Marseille.
Vua Khải Định bước vào điện Elysee để hội kiến với Tổng
thống Pháp
Vua Khải Định viếng đài tưởng niệm những tử sĩ người
Việt trong chiến tranh thế giới nhứ nhất (1914-1918)
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét