Hạnh Cha Gioang Phanxicô Thượng

HẠNH CHA GIOANG PHANXICÔ THƯỢNG

(Révérend Père Jean-François Génibrel)

thầy cả Dòng sai, hồi sanh tiền làm Bề Trên cai Nhà in Địa Phận Đàng Trong Phía Tây và làm Cha sở họ Tân Định.

--------------------

Cha Jean-François Génibrel

Cha Jean-François Génibrel sanh ra tại Castres trong địa phận Alby và bên nước Langsa trong ngày 31 Avril năm 1851. Người còn bà mẹ già năm nay đặng 84 tuổi, bà nầy khi nghe tin con qua đời thì thương khóc hết sức, song vì có lòng đạo đức nên cũng bằng lòng dưng con trọn cho Chúa như đã làm từ thuở con còn thơ ấu cho tới khi ấy. Ông già người qua đời đã lâu, anh em hết thảy mười một người, bây giờ còn bảy người còn sống, người em út làm thầy dòng Frère des écoles chrétiennes, đang làm thầy bề trên cai nhà trường tại cù lao Maurice bên phương Africa.

Thuở Phanxicô còn bé thì có lòng nhơn đức và ham việc học hành, nên đã vô học trường latinh, khi học đủ latinh thì có giặc, nên phải tập đánh giặc, mà người khỏi đi lính, sau thì vào học trường dòng sai tại thành Paris là kinh đô nước Langsa. Các bề trên cai trường thấy người thông giỏi văn chương và sách đoán, thì đã phong chức mau cho người các bực dưới, qua năm 1875, người mới 23 tuổi thì đã được lên chức thầy cả và dưng mình đi giảng đạo các nước ngoại giáo. Khi ấy cả gia quyến người thấy người chịu chức chánh tế thì rất vui mừng, song biết người sẽ lìa bỏ quê hương, cha mẹ, bà con mà đi qua xứ xa giảng dạo thì buồn rầu, nhưng mà cũng bằng lòng dưng người đi làm công việc Chúa đã kêu gọi người.

Cũng một năm 1875 ấy người đi xe lửa đi tới thành Marseille mà sang qua nước Việt Nam, thì bà con đưa đón đông và đều sa nước mắt, song người vững lòng và an ủi bà con vưng theo thánh ý Chúa.

Khi qua tới Nam Kỳ thì người mới rõ người An Nam là dân biết phép lịch lãm và rất hiền lành, thì người vui mừng và đem lòng thương người An Nam, cùng dốc lòng chịu khó nhọc mà giúp phần hồn và phần xác cho con chiên Đức Chúa Trời đã giao phú cho mình.

Người học tiếng An Nam ít tháng, thì đủ nói và đủ hiểu, thì Đức Cha sai nguời đi cai họ Phú Hiệp trong sở Cái Mơng về tĩnh Bến Tre, người ở đó cho tới năm 1883 thì Đức Cha dạy người về Tân Định, giúp cha Éveillard trong ba bốn tháng về việc cai Nhà in. Khi cha Éveillard qua đời thì người lãnh chức Bề trên Nhà in Tân Định, ở đó người học thêm tiếng An Nam và hết lòng sốt sắng dạy chầu nhưng, đồng nhi nam nữ cho biết lẽ đạo và dọn mình rước lễ vở lòng. Người ta nói người có tánh nóng nảy, khi thấy ai có lỗi thì là quở nặng, rồi một chút thì cười và tha lỗi cũng chẳng nhắc đến sự lỗi nữa. Cho nên ai nấy biết ý người thì đem lòng thương mến người như cha ruột vậy. Người có nhơn đức yêu người lắm; nên chẳng ai nghèo nàn thốn thiếu hay là trong khi túng ngặt chạy tới người mà về tay không bao giờ. Người hay xuất tiền bạc mình mà nuôi những con mồ côi, hay là gởi cho nhà trường, nhà phước nuôi mà người chịu trả tiền; đến khi lớn đến tuổi lo đôi bạn thì người lo cho đủ mọi đều như cha mẹ ruột vậy.

Qua năm 1902, Cha Emiliô Đức (Révérend père Emile Moreau) là cha sở họ Tân Định đổi đi làm aumônier nhà thương binh Saigon, thì Đức Cha Lucien Mossard, (Đức Cha Mảo) cấp bằng cho cha François Génibrel (Cha Thượng) lãnh luôn cai Nhà in và làm Cha sở họ Tân Định. Người lãnh hai việc cả thể lắm, song tính người thuần hậu thì hai phía đều bằng an, mấy cha làm phó cha sở giúp người trong việc Nhà in và việc họ cũng đều bằng lòng và giùm giúp hai công việc cách hết lòng; dầu khi chịu khó nhọc thì cũng vui lòng, vì người biết lấy lời hòa nhã mà sai biểu và an ủi. Người lãnh hai việc ấy từ năm 1902 cho tới ngày 25 Mai 1914 là ngày người qua đời.

Từ năm 1884 cho tới đầu năm 1902, người cai riêng Nhà in mà thôi, thì cũng giúp việc họ luôn, giảng dạy, ngồi tòa, dạy đồng nhi, giúp hết lòng cùng các cha sở, người cho học trò Nhà in hát lễ, dọn nhà thờ và các việc khác nữa. Từ năm 1902, người lãnh gồm luôn hai việc thì người lo lắng hơn nữa, tu bổ nhà thờ, sắm đồ lễ, bông hoa, đèn và các món, cờ, bài đăng, dọn nhà thờ rất oai nghi, trong các ngày lễ lớn. Bổn dạo bước vô nhà thờ thì rất vui lòng, vì thấy đạo thánh Chúa rất trọng vọng là thể nào.

Người có lòng lo đem kẻ có tội trở lại gỡ rối cho các bổn đạo mắc ngăn trở phần hồn, nên có nhiều lần làm lễ Hôn phối cho tám đôi mười đôi; năm 1912 tới ba mươi bốn đôi, gỡ xong trước mặt Hội thánh, năm đó nhờ có một cha giúp an ủi và dạy dỗ thì làm phép giao kỳ nhứt ba mươi bốn đôi, và kỳ sau mười đôi. Trước thì rửa tội hoặc vợ, hoặc chồng và mấy đứa con, rồi làm phép hôn phối tức thì cho mấy đôi ấy.

Người lo cho bổn đạo càng ngày càng sốt sắng, nên đã tập lần thì đã có nhiều người rước lễ hằng ngày từ mấy năm nay. Còn trong việc họ thì người dạy sắp đặt cho có thứ tự lớp lang, là đặt 2 ông trùm họ, 2 ông câu họ, 1 ông câu việc, 12 ông biện và 4 ông giáp. Cho nên trong việc họ, nhứt hô bá ứng: Các việc trong họ, hoặc về phần hồn, hoặc về phần xác thì đều được phấn phát lắm. Ai nấy thấy các ngày lễ lớn, lễ Sinh Nhựt, hai ngày kiệu Ảnh thì cũng biết việc đặt đủ quới chức cho có lớp lang thứ tự thì là việc hữu ích trong họ.

Người thật là người thông thái nên đã làm được hai cuốn tự vị rất có ích cho người Langsa học tiếng An Nam và cho người An Nam học tiếng Langsa và chữ tàu. Người lại có thông đồng với một ít hội thông thái thì đâu đó đều nhìn biết người thiệt là thông thái và ở có lòng lắm.

Mảng phấn chấn lo lắng đa đoan, mà bịnh hiểm xảy tới chẳng hay, phần thì Cha đầu bạc tuổi cao, nên sức lực đã yếu, nhưng vậy nhờ có danh sư lương y hết lòng chạy chữa thuốc men, nên bịnh mới cầm chịu trở đi trở lại trong ba năm. Năm ngoái bịnh trở nặng, Cha phải đi Pe Năng mà dưỡng, bổn đạo lớn nhỏ đều thương nhớ nguyện cầu, trông cho Cha mau mạnh mà về; khi Cha khá và về tới họ, thì ai nấy vui mừng không xiết, các viên quan quí chức đều hùn hiệp nhau, mà dọn một lễ ăn mừng rất trọng, cùng chúc cho Cha đặng thuyên dũ bịnh mà ở đời với chúng con.

Song cái đèn kia dầu hao tim lụn thì phải leo lét lần lần mà tắt, bịnh Cha cũng vậy, đầu năm nay trở lại nặng, và làm cho Cha phải chịu gầy guộc hao mòn cho đến chết là ngày 25 Mai 1914; để nhớ để thương cho các con chiên dấu yêu đang còn thảm sấu trong nơi biển ải!!!

Nay tôi xin kể ra ít đều cho Chư vị kháng quang biết công dày ngãi trọng của Cha sở cựu họ Tân Định.

Việc tống táng người thì đã có in vào nhựt trình trước rồi, nên xin Chư vị coi lại thì hiểu.

Vậy xin Chư vị, Quí quan, Quí chức, Quí hữu hiệp một ý một lòng cầu nguyện cho linh hồn thầy linh mục Phanxicô được mau vào nước Chúa mà hưởng phước đời đời.

TÂN ĐỊNH.

.Báo Nam Kỳ Địa Phận năm 1914