Sơ lược Hạnh tích Cha Tôma Nguyễn Vi Sâm

SƠ LƯỢC HẠNH TÍCH CHA THOMAS NGUYỄN VI SÂM

Linh mục Bổn quốc

Sinh ra năm Chúa giáng sanh 1850,

Chịu chức thầy cả ngày 29 Mai 1880,

Qua đời ngày 18 Juillet 1929

--------------------

Cha Thomas Nguyễn-vi-Sâm sinh ra năm Chúa giáng sanh 1880, (Canh tuất) tại họ Cái nhum, (Chợ-lách). Cha người tên là Gioan Baotixita Nguyễn Vị, mẹ là Maria Quế, cả hai là người đạo đức sốt sắng, làm bổn đạo thường. Ông bà sanh ra đặng ba người con trai mà thôi, là: Thomas Sâm, J. B. Linh và Giuse Thất; em út người chết sớm, thuở còn học trường thầy dòng d'Adran.

Thomas vô phước, vì phải mồ côi cha mẹ sớm lắm, lúc tân trào vừa xuống trấn tĩnh Vĩnh-long, thì trong làng dộn dực quá, nên ông bà phải đem con lên tĩnh mà trú tạm ít lâu, kế mẹ người lâm bịnh nặng mà qua đời tại Vĩnh-long.

Đến sau cuộc loạn lạc đã yên tịnh, thì ông già người cũng lo đem con mình trở lại quán cũ, về xứ sở ở chưa được bao lâu, kế thân phụ người lâm bịnh mà qua đời nữa. Nên đầu đuôi chỉ còn lại anh em thơ ấu mà thôi. Dẫu vậy mà Chúa còn thương che chở, là cho hai anh em còn lại một Dì ruột tên là Maria Liễu, bà nầy là bạn của Đấng đáng kính Phêrô Dinh tử đạo, cùng là mẹ của Maria Long ở nhà kín Saigon (Seur St Pierre).

Lại Thomas nầy còn một người chú bà con ở Thủ-thiêm, làm chứng chắc và dẫn tông tích như vầy:

Gốc ông nội của Thomas ở Nghệ-An, ông nầy sinh 13 người con, không rõ mấy trai mấy gái, mà nói chắc rằng: “Có 3 người làm thầy cả về Địa phận Nghệ-an, còn ông già của Thomas thì vô Nam-kỳ mà mua bán làm ăn và lo đôi bạn trong nầy.”

Đến sau Bà Maria Liễu là dì ruột của Thomas, thấy bà con chạy giặc tán lạc hết, nên dì phải đem con và cháu dấu yêu mình lên trú tạm tại Chợ-quán, vì Thomas còn 2, 3 dì ruột có đôi bạn ở đó.

Lên ở Chợ-quán ít lâu, thì nhằm dịp bao đồng, nên Thomas và người chị bạn dì người, là Maria Long, cả hai lo việc xưng tội bao đồng, đoạn chị Long bỡi ơn Chúa kêu gọi, bèn xin Đức cha mà vào nhà kín, khi ấy Maria Long nên 16 tuổi. Còn Thomas thì theo các cha ở Thị-nghè để lo dọn mình chịu phép Thêm sức.

Rủ nhau đi tu hết, còn lại hai dì cháu mà thôi, mới dìu dắc trở về Cái nhum, em của Thomas là J. B. Linh, đi làm thuê làm mướn mà nuôi dì cho đến chết và lo chôn cất tại Cái nhum.

Thomas chịu phép Thêm sức đoạn, nhờ ơn Chúa Thánh Thần chỉ dẫn, thì xin Đức cha mà đi học Latinh. Nhơn dịp ghe bàu chở đồ nhà chung qua Phố mới, nên Đức cha đã gởi 8 trò đi một lượt, là trò Lý, Sâm và Gia, qua trường Latinh tại Pinăng mà học hành.

Khi Thomas học hết lớp cách vật tại trường Pinăng đoạn, bề trên dạy người trở về địa phận mình, là thánh trường bây giờ tại Saigon, mà học Lý đoán, hầu dọn mình chịu chức thầy cả.

Vậy Thomas khởi công đọc sách đoán, cùng chịu 2 chức dưới: Lúc Thomas làm thầy hai, thì bề trên sai Thomas đi dạy tại Bà-rịa, người có dạy 1 lớp bao đồng đông lắm, mà trong lớp bao đồng nầy, có một người nhờ ơn Thầy Thomas dạy dỗ kỷ cang, mà chịu lễ vở lòng nên, rày đặng ơn Chúa kêu gọi làm thầy cả, cha nầy hãy còn sức khỏe cho đến bây giờ, đang ở Cầu bông (Gia-định). Thầy Thomas dạy tại Bà-rịa là năm 1873, - đời cha de Noioberne làm cha sở.

Đoạn kế thầy Thomas trở về nhà trường học lo dọn mình chịu chức 3, chức 4, thì bề trên kêu người dạy lớp sách mẹo, (Professeur) tại thánh trường, những học trò khi thầy Thomas dạy lớp, thì còn một mình cha Đặng làm thầy cả.

Đang lúc tháng nghỉ, thầy Thomas cũng về Cái nhum một đôi khi mà thăm quê quán, mà nhứt là thăm dì và thăm em mình ở tại dó.

Khi bề trên đã thử thầy Thomas xong đoạn, thì kêu dọn mình chịu chức thứ năm, lúc ấy cha Sanh (Père Colson) ở tại họ Cái nhum, đã rao Thomas 3 lần trong nhà thờ theo luật Hội thánh.

Chịu chức xong đoạn, thì bề trên sai thầy Thomas đi dạy Tây-ninh, đang lúc người đi dạy làm vậy, thì người ăn ở cần kiệm nhín nhúc, tích thiểu thành đa, để mà giúp đỡ em mình mồ côi, hầu lo việc đôi bạn, vừa lo đôi bạn xong thì thôi, dặn biểu em làm ăn cho tử tế vì người không giúp nữa, một giúp sức thiêng liêng là đọc kinh cầu nguyện mà thôi.

Mà Chúa đã phù hộ em của Thomas cách lạ, sanh đặng mười đứa con, 7 trai 3 gái, và cần kiệm nên đủ ăn đủ mặc, tuy cô thế, mà bỡi có trí và nhờ ơn Chúa phù hộ thì lập thân nên, lo lập vườn tược chí thú lắm; nên gương cho kẻ mồ côi noi đòi bắt chước.

Đến tháng Mars năm 1880 thì bề trên kêu thầy sáu Thomas lo dọn mình chịu chức thầy cả, rồi cũng trở về Cái nhum mà Vinh qui bái tổ, song làm cách đơn sơ lắm, tùy theo phận khó khăn hèn hạ, mồ côi cô độc.

I.Người đã lãnh quờn linh mục bỡi tay Đức cha Mỹ (Mgr. Colombert.) đoạn Đức cha sai cha Thomas xuống Mặc-bắc, mà giúp cha Delpech làm cha sở Mặc-bắc khi ấy.

II.Ở Mặc-bắc 2 năm, thì kế lịnh Đức cha dời cha Thomas lên trấn họ Cái-bè 2 năm, lúc ấy quan Tổng Đốc Lộc còn sanh tiền.

III. Cha Thomas coi họ Cái-bè 2 năm, kế Đức cha đổi người xuống Giồng giá, giúp cha Sidot coi họ Cái bông, rồi kế lịnh trên rút cha Sidot, thì lại dời cha Thomas lên coi họ Cái bông thế.

VI. Cha Thomas trấn nhậm tại Cái bông lâu hơn các chỗ, coi sóc đoàn chiên Chúa ở đó trọn 12 năm. Làm nhiều việc còn dấu tích: cất nhà thờ Giồng giá, đến năm Thìn (1904) bị bão to nên sập, rày cha sở Cái bông cất lại, song cũng còn giữ dấu tích bàn thờ người đã xây và cột người sắm khi ấy. Người làm tháp nhà thờ Cái bông đặng treo chuông, bỡi vì cha Sidot cất nhà thờ vừa rồi, thì mắc đổi lên Biên hòa, nên cha Thomas Sâm kế tiếp mà xây tháp cùng cất nhà trường học, cất nhà vựa để lúa, vân vân.

Còn về của tiền, thì cha Thomas xem dường thể phi trần, coi như đồ rơm rác, không để lòng dính bén chút nào, có bao nhiêu giúp đỡ kẻ khó khăn đói rách, cho nên bổn đạo nào nghèo cực khốn nạn thì chọn người làm cha, mà lại mến đức người lắm; người có tánh hiền từ, song cũng có tính nóng nảy thật, mà mau nguội, nói được người là cha kẻ khó khăn.

Những người chầu nhưng đạo mới, thì lại càng yêu mến cha hơn, người quen nói rằng: “muốn câu được cá to cá lớn, thì phải tốn mồi.” Nên tính số chầu nhưng của cha, thì năm nào cũng chời.

Về những nhà có ăn thì người khỏi săn sóc, vì người biết có Chúa săn sóc; còn phần Thomas thì lo săn sóc con chiên nghèo nàn khốn nạn. Mấy con chiên khó khăn của cha khi ở Cái bông quen gọi cha như vầy: 1. Cha Thomas dạy dỗ, 2. Sửa phạt, 3. làm gương lành, 4. Dưỡng nuôi, còn sánh với các cha ở trước, thì các cha trước là cha, mà Thomas ở với con chiên như mẹ.

V. Cha Thomas ở họ Cái bông 12 năm, thì Đức cha đổi lần lên Cái sơn 3 năm, mà khi đổi, người phải đi thình lình, sợ nói bổn đạo biết, thì làm cực trí cho những con chiên còn non yếu.

VI. Cha Thomas ở Cái sơn ba năm, cũng chịu ghe sự khốn khó, nhứt là chịu bù mắt cả ngày thâu đêm cắn rứt, và cũng chịu nhiều sự gian nan tân khổ khác nữa..

VII. Kế lịnh Đức cha Mão (Mgr. Mossard) đổi người qua kinh Cần chông, tục kêu là kinh cha Đậu hay là kinh Long hội, ở tại kinh nầy 5 năm. Chốn nầy đồng khô cỏ cháy, ăn uống cực khổ lắm, dẫu cho có tiền cũng không biết mua chi, nên người nhín nuôi kẻ khó khăn đói rách, những người vào hạng đói rách đến xin, thì cha sẵn lòng giúp đỡ, chớ không ngã lòng, vì cha Thomas quen nói như vậy hoài mà rằng: “muốn câu được cá lớn, thì trước mình phải chịu cá nhỏ phá mồi, mai sau gặp vận sẽ được cá to. - Các cha rập một tiếng: người hãm xác mình quá lẽ, tại ăn khô hạn thì tì vị teo lại, nên yếu sức gượng lâu không nổi.

VIII. Đức cha nghe đồn thổi thấu tai, bèn dời người trở về Gò vắp ở 3 năm. Lúc cha Thomas về đây, thì trong mình yếu nhược, song người rán gượng lắm, cho đến khi hết sức thì mới chịu thôi.

Khi người còn coi họ Gò vắp, thì trúng nhằm lúc phong bực có lộc cho năm đấng tử vì đạo Annam, tuy trong mình cha Thomas ốm bịnh, hay mệt, sưng chơn, ăn uống không đặng; mà cũng rán làm Tam nhựt kinh lễ, Người xin phép Đức cha, thì Đức cha nói với cha Thomas rằng: “nếu cha mệt thì thôi, không cần”.

Cha Thomas thưa Đức cha rằng: bịnh thì mặc bịnh mà cũng phải rán, là vì họ Gò vắp có phước, đặng một đấng thánh tử vì đạo đã sinh ra tại Gò vắp, nên họ nầy cũng phải mang ơn chác ngãi đấng thánh mới thọ phong, quới danh là Phêrô Lựu, linh mục bổn quấc.

Tánh cha Thomas hồi còn trẻ làm sao, thì khi trở về già cũng vậy. Bổn đạo Gò vắp có ít, khi cha đổi về đó thì có chừng 200 người, mà là dân tứ chiếng, có một ít người gốc ở tại đó, đặng đi làm việc mấy sở ngoài Saigon mà kiếm ăn. Có nhiều người không đi xưng tội chịu lễ, cha hỏi sao vậy con? Thưa cha, con nghèo chí tử không áo mà đi lo việc riêng cho đặng, thì cha Thomas liền mua vải mà phát liền và hối may lập tức, và dạy đi lo việc riêng cho mau, bổn đạo thấy lòng cha linh hồn hay thương lo cho con chiên mình cách chí thiết, như mẹ lo cho con ruột vậy, thì cảm động mà thêm lòng kính mến Chúa, nên lúc làm Tam nhựt kinh 1ễ tại họ Gò vắp, thì bổn đạo trở lại nhiều lắm.

IX. Kế Lễ lá năm 1912, thì cha Thomas phát bịnh, rán gượng mà làm lễ vừa rồi, liền té xỉu xuống đất, nên xin Đức cha đi dưỡng bịnh tại nhà cha sở Xóm chiếu trọn 3, 4 tháng, ở đó có ý dưỡng bịnh cho khá đặng xin Đức cha cho ở họ nhỏ, rán mà giúp việc Chúa cho đến khi hết sức thì mới thôi.

X. Thoms thấy bịnh không giảm, gượng không lại, bèn tính với Đức cha mà về Chí hòa ở tại nhà dưỡng lão các cha hưu trí, cùng tính ở luôn tại đó.

XI. Đầu tháng Avril 1913, cha Thomas sanh bịnh hay mệt, thì nhà chung đã lo xây huyệt cho sẵn, để dành mà chờ ngày giờ Chúa kêu rằng: “Euge, Serve bone et fidelis ... intra in gaudium Domini tui,” ớ đầy tớ lành và trung hiếu, hãy vào mà vui mầng cùng Chúa mầy.

Song nhờ ơn Chúa thì cha Thomas đặng khỏe mạnh lại lần lần, là ý Chúa muốn cho đầy tớ Người lập thêm nhiều công nghiệp dưới thế nầy, hầu đặng no đầy phước đức. Vậy lối tháng Août năm 1927 thì Đức cha Dumortier đã đem cha Thomas trở lại họ An-nhơn mà coi sóc đoàn chiên Chúa trong họ ấy, thế cha già Thích, cho đến ngày 13 Juin năm nay, thì người phát chứng bịnh thũng, chơn cẳng đều sưng phù, sức lực yếu nhược, nên người mới lo trở về nhà dưỡng lão Chí-hòa, hầu dọn mình chết bằng an trong Chúa.

Đến 8 giờ rưởi tối ngày 18 Juillet, thì người càng yếu liệt hơn nữa, nên cha Antoine Huề đã làm phép xức dầu thánh và cha Mátthêo Chiểu đem Viatico cho người, cách 10 phút sau thì người sinh thì bằng an.

Cha Thomas Sâm thật là hạnh phước, vì người qua đời nhằm dịp các đấng linh mục bổn quấc cấm phòng hằng năm, nên sáng ngày 19 các cha ra phòng, đều tựu lên Chí-hòa mà chầu lễ, cầu cho các linh mục bổn quấc đã qua đời, thì người cũng đặng hưởng nhờ 1ễ Misa ấy, lại các anh em bạn thầy cả cũng đặng viếng xác người lần sau hết.

Sáng ngày 20, lối 7 giờ, thì có Đức Giám mục địa phận và các linh mục bổn quấc đã tựu lại Chí-hòa mà chầu lễ cùng đưa linh cữu người đến phần mộ, nghỉ an nơi đất thánh các linh mục bổn quấc. Có giáo hữu Gò-vắp và An-nhơn cũng đến mà chầu lễ và giã từ cha lành phen sau hết, hầu đáp bồi ơn nghĩa người đã coi sóc hai họ ấy.

XII. Cha Thomas Nguyễn-vi-Sâm hưởng thọ 79 tuổi. Làm việc Tông đồ đặng bốn mươi chín năm: các việc hành vi trót đời người, thì tóm lại trong hai nhơn đức rất quí, cha Thomas đã giữ: 1. là kính mến Chúa trên hết mọi sự, II. thương hết mọi người, nhứt là có lòng yêu kẻ khó khăn cách riêng. Vì cha nhớ hẵn hòi lời thánh Tobia xưa dặn con mình mà rằng: “Misere pauperum, ut Deus tui misereatur.” Con hãy thương kẻ nghèo khó, cho Đức Chúa Trời thương xót con.

Con ơi trọn đời con hãy nhớ đến Đ. C. T., mà giữ mình cho lắm, kẻo sa phạm tội lỗi; chớ hề bỏ lời Đ. C. T. phán dạy; con hãy lấy phần của con mà làm phước cho kẻ bần nhơn; khi con xem thấy kẻ khó khăn ăn mày, thì chớ trở mặt đi làm chi; vì chưng con có lòng nhìn lấy kẻ khó khăn, thì Đ. C. T. sẽ nhìn lấy con như làm vậy; con có sức bao nhiêu, thì hãy yêu người bấy nhiêu; nếu có nhiều của, thì hãy lấy lòng rộng rãi làm phước, ví bằng có ít thì hãy lấy lòng vui mầng mà làm phước ít, thì con sẽ đặng công nghiệp chẳng sai; vì chưng sự bố thí giúp kẻ khó khăn, thì cứu linh hồn cho khỏi tội, và khỏi khốn nạn, cùng khỏi sa xuống chốn tối tăm mù mịt u ám.

Ấy vậy tôi là kẻ mang ơn cha Thomas dạy dỗ, rày người đã về chầu Chúa, tôi xin lược biên đôi lời về hạnh tích người cho độc giả xem, ngõ thêm lòng mến phục và noi gương bắt chước; tôi nói đây là sơ lược những sự tôi biết mà thôi, một mình Chúa thấu biết mọi sự sau trước tỏ tường mà chớ.

Cha Thomas là con mồ côi sớm lắm, không cha mẹ dạy dỗ, mà khi còn học gặp được những gương lành truyện thánh, thì chíp để vào lòng, in trong trí khấn khấn, mà giữ theo lời các thánh tổ tông dạy bảo, giữ như vậy mà thành thân danh, không kể chi chức quờn danh vọng, vì nó sẽ biến đi như khói; in trí như vậy thì trong cậy ngày sau sẽ đặng chắc phần rỗi, sẽ đặng đứng vững trước tòa Chúa phán xét, như lời thánh hiền Tôbia đã doãn lại trước.

Xem truyện tích nầy làm cho anh em giáo hữu phải giảm bớt coi sách truyện bày đặt vì nó làm cho hư trí con nít, dầu người lớn thì cũng không khỏi nữa.

Để mua sấm truyền cũ, sấm truyền mới và hạnh các thánh mà xem.

(Chung)

Thomas Thi, linh mục.

.Báo Nam Kỳ Địa Phận năm 1929