Tích Cái Hố Cha

 TÍCH CÁI HỐ CHA

Cuối xóm Bến Sắn dựa cái hố kia, có một cái hờm rộng lớn ăn khuyết sâu trong gò cao, trên thì rừng chồi đầy những săng, coi im lợp, cùng những bụi mây, táo, xen lộn đã nên một chỗ rất hiểm nguy khó thấu cho đặng. Dựa theo thì tre rừng cùng tre le mọc láng phủ, lợp dày bịt, xem như tảng che, cản mật trời không giội thấu. Dầu đứng bóng chỗ nầy cũng im mát như buổi mai. Bốn phia bực gò hầm cao gần giáp vòng, đứng sầm sầm như vách rất vững, ngó vào thì thấy những rễ cây lăng líu xoi xỉa khắp nơi, còn trên thì những cây xỏ rễ giăng ngang giăng dọc, đua giành kiếm chỗ leo, chỗ thật là kỳ dị! Một bên lại có cái hố sâu ăn vô trong rừng lớn, và thường có nước trong ngọn rỉ rén xẻ xoi nên một rỗng, ăn quanh quẹo dọc theo hố ấy mà chảy ra suối lớn. Chỗ nầy xem phải nơi thú dữ ở, đã vắng vẻ lại cả năm hằng có nước, nên qua mùa nắng khỏi kiếm đâu xa cho đã khát.

Muốn vào cái hờm nầy thì phải đi dọc theo cái hố sâu như mới nói đó, tới trước thì thấy chồi bụi giăng qua như hàng rào cản ngang rất kín, cho nên muốn vào chẳng phải là sự dễ, vì phải vạch chồi chen lách theo bụi, song có đây là một chỗ vào dễ mà thôi.

Đất Bến Sắn tuy nay không còn tiếng như xưa, vì đâu đâu có người ta cất nhà ở và khai phá rừng, đốn cây mà hầm than, hay là bán củi, song chỗ nầy còn sầm uất rậm rạp, như ai phải đi ngang qua đó thì phải chậm chơn ngừng bước, mắt những giớn giác ngó chừng xa trước; tai mảng lo nghe tiếng nhành khô gảy hay là lá ủ khua, như xảy nghe cheo chồn hay là chuột rảo kiếm ăn tuôn động ngoe chả, thì liền cẩn thủ giữ thân; người dầu dạn ở trong bổn xứ cũng chẳng dám vào chỗ rừng nầy một mình.

Ấy là một chỗ đáng sợ vả lạ, lại cái tên càng lạ, vì người trong xứ đều kêu là Hố Cha.

TÍCH HỐ CHA

Tên nầy làm cho những kẻ nghe phải sững; mắt bắt ngó kẻ nói, miêng hỏi phăn cho rõ đầu đuôi thể nào.

Những người trong xứ rằng: Trong những cơn cấm kín, khi vua hạ chỉ bắt đạo thì các quan vưng chỉ lo tầm bắt cho đặng đạo trưởng. Ý người đời rất hiểm sâu, vì chắc hễ  hủy giết đặng kẻ làm đầu, thì mọi kẻ tùng phục đều sẽ vở tang. Chẳng nói cho cùng những đều độc ác quan quân làm khi ấy, vào nhà nào thì kểm thảo trăng trối ép biểu chỉ Đạo trưởng. Có một nhà kia gần “Hố Cha” đã bị gong cùm trăng trói, cùng bị tịch hết gia tài, lại bị giam trong khám Biên Hòa, sau bị chết thiêu trong ấy, cũng vì không chịu chỉ và dẫn đàng cho quan quân đi bắt các cha trong hố. Phước cho kẻ ấy! các linh mục cứ lời Êvang đã dặn: Hễ nó bắt bớ bây thành nầy, thì bay trốn sang thành khác”. Ở giữa xóm làng hay là trong nhà dân sự chẳng đặng, vì sợ bổn đạo cùng làng xóm liên lụy phép quan, tịch ký gia sản cùng muôn đều khổ khác, vì tội chứa đạo trưởng, thì các linh mục liều thân vào ở lộn cùng muông thú dữ giữa rừng rậm cùng xa xóm làng. Mà phải xưng ngay: là những đứng ấy đã luôn bình an, như: Cha Công, Triêm, Kiêm, Điện cùng nhiều đứng khác.

Cọp hùm đời ấy cũng nhiều và hay ra xóm phá phách bắt chó bắt heo, đến đỗi theo lời người ta nói: hễ xế qua rồi thì không ai dám ra khỏi nhà, vì thú dữ chẳng kiêng dè ai; song chẳng khi nào mà nó vởn vơ phia rừng nầy, dường như có lịnh riêng nào cấm ngăn nó rảo dạo phá phía “Hố Cha”. Kẻ chẳng có đạo cũng từng biết đều nầy, nên nói đến những cha ẩn trốn trong hố ấy thì liền rằng: “Lạ! Lạ thay! các cha hằng “ở bình tịnh và không khi nào cọp hùm tới phá”. Sự bình an ban ngày cho đi không lạ; một đôi lần có cha làm lễ ban đêm cho bổn đạo chầu và cho kẻ rước lễ, hễ chật trong hờm thì có kẻ ở ngoài ẩn núp theo chồi bụi mà xem lễ; song dầu đang khi xem lễ, hay là khi đi dọc đàng giữa đêm tối, thì cũng chẳng nghe ai bị sự gì rủi ro tai nạn.

Đây chẳng có ý nói về những đều gian nan lao khổ những cha đã trốn ẩn trong hố, vì nói sao cho xiết! bút chép cũng chẳng cùng.

CÂY CẦY BÔNG TIÊU

Người ta còn chỉ một cây cầy mọc trên gò gần “Hố Cha” mà thuật rằng: Nhờ cây cầy nầy mà kẻ ở xa đi khỏi lạc. Phía bên Biên Hòa, Tân Triều qua, hay là Bà Trà, Búng đi vào, Bến Đồn, Trau Trảo ai đi tới, thì nhắm vọi cây nầy: thấy tăm tăm, thì trong lòng vui mừng không xiết. Như kẻ đi biển giã đêm tăm tối mà thấy đặng cái đèn vọng đăng chỉ cữa cho mình vào, thì lòng hớn hở nói sao đặng! Thấy vọi cây cầy nầy bắt vui trong lòng mà hối hả đi mau, vì sẽ đặng nghỉ an và khỏi tay quan quyền tầm bắt; có kẻ khác lại mừng sẽ đặng an trí an lòng, vì linh hồn sẽ đặng gội nhuần ơn thánh; sẽ thêm sức lực mà chịu cơn bão bùng khốn khó. Cây cầy nầy nay cũng còn đứng sầm sầm trên gò cao vọi vọi một mình, lại càng lâu năm thì càng thêm vững chắc, chẳng sợ chi giông bão tư bề.

Ấy ít lời về “Hố Cha” cho kẻ đồng bang khán quang “N. K. Đ. P” coi cho biết các đứng tiên sanh đã chịu lao khổ thể nào, mà lưu truyền đạo Chúa lại cho kẻ đời nay.

Thảo Lâm Hưng

. Báo Nam Kỳ Địa Phận năm 1911