Thiếu nhạy bén lịch sử ắt dẫn đến nhiều hệ lụy khó lường!

 THIẾU BÉN NHẠY LỊCH SỬ ẮT DẪN ĐẾN NHIỀU HỆ LỤY KHÓ LƯỜNG!

&1&

Trong suốt mấy ngàn năm lịch sử bên Tàu (cho tới trước khi xảy ra "Cách mạng Song thập" 10/10/1911), hoàn toàn KHÔNG có vương triều nào sử dụng hai chữ "Trung quốc 中 國" hoặc "Trung Hoa 中華" làm tên gọi quốc gia (國名 : quốc danh) một cách chính thức hết!

(Lưu ý: tránh nhầm lẫn với việc thư tịch thời xưa có ghi 中華, 中 國 trong việc phân định lãnh thổ khu vực này kia, NHƯNG chưa bao giờ trở thành tên gọi quốc gia chính thức)

* Khác với nước Việt bên cạnh tên gọi vương triều luôn luôn có quốc danh (tên nước), ở bên Tàu mỗi vương triều lấy tên gọi triều đại của họ làm thành tên nước luôn! Tỉ dụ: nhà Tần/nước Tần 秦, nhà Hán/nước Hán 漢, nước Sở 楚 , nước Tề 齊 ..., rồi Đại Tống 大 宋, Đại Minh 大 明, Đại Thanh 大 清.

* "Trung Hoa" 中華 trở thành tên gọi quốc gia sau cuộc Cách mạng Song thập (10/10/1911), lật đổ Đại Thanh, lập nên nước cộng hòa đầu tiên bên Tàu ("Trung Hoa dân quốc" 中華民國).
* Còn "Trung quốc" 中 国 ? Sau khi thành lập thể chế cộng sản (1/10/1949), về quốc danh đầy đủ là "Trung Hoa nhân dân cộng hòa quốc" 中华人民共和 国 ; tuy nhiên nhà cầm quyền Bắc Kinh ưng xưng danh là "Trung quốc".

Tóm lại, tên nước chính thức "Trung Hoa" chỉ bắt đầu từ năm 1911 mà thôi. Trong thời gian thể chế "Trung Hoa dân quốc" hiện diện tại đại lục (1911-1949) và sau đó tại lãnh thổ Đài Loan (1950 đến nay), họ luôn xưng "TRUNG HOA" 中 華 (chớ không xưng "Trung quốc")!
Thành thử nếu nghe xưng "Trung quốc" 中 国 - quốc danh này còn muộn hơn, chỉ xuất hiện từ năm 1950 - hiểu ngay: đó là lãnh thổ nước Tàu xã hội chủ nghĩa!

&2&
Không bén nhạy trong lịch sử, thành thử nhiều vị viết sách ở Việt Nam đã lộn tùng phèo trong khi biên dịch, râu ông đem cắm cằm bà. Tỉ dụ: đọc sách thấy ghi "Ming Dynasty, Qing Dynasty in China", bèn dịch "Triều đại nhà Minh, triều đại nhà Thanh bên Trung Quốc".

Hả, "Trung quốc" gì ở đây? Tên nước "Trung quốc" 中 国, xin nhắc lại, đẻ về sau này lận, mới xuất hiện từ 1949-1950 thôi, đem úp chụp lên các thời đại xưa là trật lất.

Ủa, "China" không dịch thành "Trung quốc", vậy biết dịch sao bây giờ?
2.1) Nên biết rằng, chữ "CHINA" theo sử gia Martino Martini đã xuất hiện trong cách gọi của phương Tây ít nhứt từ thế kỷ 16, trong khi danh xưng quốc gia chính thức gọi là 中 国 "Trung quốc" thì tận năm 1949-1950 mới xuất hiện.
Tức là chữ "Trung Quốc" không đồng nghĩa với chữ "China" gì hết trơn hết trọi!

("CHINA" có nghĩa gốc mượn từ chữ "Tần" 秦, phát âm Ch'in, vấn đề này sẽ hầu chuyện kỹ hơn trong một bài khác).

2.2) Nếu "China" xuất hiện trong những vấn đề/sự kiện thời sự của nhà cầm quyền Bắc Kinh hiện nay, dịch thành "Trung quốc" thì được (vì chế độ này tự xưng "Trung quốc" mà).

NHƯNG, trở lại với ví dụ "Ming Dynasty in China...", nếu dịch thành "Triều đình nhà Minh bên Trung Quốc" là râu ông cắm cằm bà, là trồng chuối ngược, đi lộn đầu.
Vậy, dịch sao?

Trong cuốn "Việt Nam Sử lược" (biên khảo sử đầu tiên bằng chữ Quốc ngữ, năm 1920), sử gia Trần Trọng Kim đã dùng cách gọi "nước TÀU" đâu ra đó. Cụ Trần Trọng Kim viết: "bên nước TÀU trải qua nhiều triều đại như Hán, Đường, Tống, Minh, Thanh..."
Chỉ vì hiện nay cách gọi "nước Tàu" bỗng dưng bị khai tử trong sách báo chánh thống, thành thử bí rị không biết đường mà dịch chữ "China" cho ăn khớp với bối cảnh lịch sử xưa.

2.3) Đối đế lắm, nếu không được dùng chữ "nước Tàu" trong sách báo VN hiện nay, theo tôi, nên dịch "China" thành "Trung Hoa". Chẳng hạn, "Ming Dynasty in China" thì dịch thành "Nhà Minh bên Trung Hoa".
Ủa, quốc danh (national name) "Trung Hoa" 中華 dù xuất hiện sớm hơn so với quốc danh "Trung quốc" 中 国, nói nào ngay, cũng đều "ra ràng" trong thế kỷ 20 thôi mà?

Ở đây, áp dụng tính chất đối ứng trong chuyển ngữ.
Bạn thấy "Cộng hòa nhân dân Trung Hoa", quốc tế họ ghi: "People's Republic of China". Thấy gì? "CHINA" <=> "TRUNG HOA". Không phải "China" nghĩa là "Trung Hoa" (nhắc lại: "China" mang nghĩa gốc là "Tần"), mà "China" mang tính đối ứng với chữ "Trung Hoa".
Thành thử khi quốc tế họ viết gọn lỏn "China" thì, do tính đối ứng, chỉ có thể được hiểu là "Trung Hoa" 中華 thôi!

&3&
Cái sự lộn xộn, rối nùi trên sách báo khi viết/dịch "China" thành "Trung Quốc" ráo trọi bất kể bối cảnh lịch sử trước hoặc sau năm 1949-1950, đã và đang làm cho trí hiểu của công chúng Việt Nam bị lệch lạc hết!
Mọi người nhầm tưởng "Trung quốc" là ... tên nước chính thức từ ngàn đời của quốc gia phương Bắc, chớ đâu dè cái tên "Trung quốc" 中 国 chỉ là sản phẩm của nhà cầm quyền Bắc Kinh đặt ra từ 1949-1950 mà thôi.

Hãy chú ý: thiếu bén nhạy lịch sử ắt sẽ dẫn tới nhiều hệ lụy khó đoán cho người VN chúng ta!

 Nguồn: Nguyễn - Chương Mt