Bách tuần sáng lập họ Samsen bên Xiêm

 BÁCH TUẦN SÁNG LẬP HỌ SAMSEN BÊN XIÊM

-----------------------

Nhơn dịp bổn đạo Annam bên Xiêm, mừng vì đã lập họ mình tại Samsen giáp một trăm năm chẳn (1834 - 1934), thì Đức cha Perros, Giám mục Xiêm, mời cha ký lục Paul Vàng qua Xiêm giảng Tam nhựt về lễ Bách tuần kỷ niệm, cho bổn đạo họ Samsen, trung tuần tháng Décembre nầy, nên Bổn quán xin nhắc lại lịch sử họ Samsen cho chư tôn hiểu chút.

Rút trong sử ký vua Xiêm Phra: Nang klao, trị vì năm 1834.

“Năm 1834, nước Cao-mên bị loạn ly. Lúc bấy giờ phe nào cũng cầu lân bang tiếp cứu. Bỡi đó, nước Cao-mên thường khi là chỗ chiến trường ở giữa Xiêm-quốc và Đại-nam quốc.

Năm 1833, thành Saigon nổi ngụy cùng vua Minh Mạng, nên vua Xiêm dùng dịp tiện ấy mà chinh phục Cao-mên. Người sai tướng Chao Phaya Bodin cầm binh bộ, chinh phục nước Cao-mên và mấy thành Annam xuống cho tới Saigon. Đường thủy, thì có tướng Chao Phaya Phra Khlang cầm binh đánh những thành Cao-mên và Annam ở dựa theo bờ biển. Binh bộ và binh thủy phải hiệp lực cùng nhau mà chiếm cho đặng thành Saigon.

Khi binh Xiêm tràn qua Cao-mên, thì Somdet Phra: Uthai Raxa (người Cao-mên) chạy trú vào Saigon. Binh Cao-mên không cự địch. Khi ấy, binh Xiêm kéo tới Châu-đốc, nhưng dầu rán hết sức bình sanh thế nào, cũng chẳng làm chi nổi các pháo đài tại đó. Vì lương phạn hết, nên binh Xiêm rút nhau về nước.”

-------------

Sử ký đại tướng Chao Phaya Bodin.

“Trong đạo binh Xiêm, thì có hai quan đạo Thiên Chúa: Phaya Viset Song khramphakdi, và Phaya Narong rit kosa khek cham. Khi hai quan nầy đắc lịnh lui binh về nước, thì xin cha Perau (?) truyền tin cho giáo hữu hay hầu theo hai quan ấy mà về bên Xiêm. Lúc ấy, có năm trăm gia thất thuận hành”

Theo như ông hoàng Damrong, là hoàng thúc của vua đang trị vì, và người có viết sử ký nước Xiêm thì nói rằng: “Năm 1834, đại tướng Chao Phaya Bodin có đam theo nhiều gia thất Annam qua Xiêm, chia ra hai phe: phe đạo Công giáo và phe ngoại đạo. Khi đó, vua Xiêm cho Annam Công giáo lập nghiệp tại một vùng đất ở Samsen, gần chỗ ngụ của con cháu người Portugais cũng giữ đạo Thiên Chúa, là những kẻ đã bị bắt bên Cao-mên.

Hai phe người Annam ấy đều nhập cơ pháo thủ giúp vua Xiêm và tùng lịnh tướng Phaya Banlu Singhanat.”

Do theo sử ký nước Thái hay là Xiêm, Đức cha Pallegoix nói:

“3000 tù giặc Annam đó, thì vua đã phú cho một quan có đạo tên là Pasqual, cai lính pháo thủ, đặng ngài rèn tập những kẻ ấy. Năm 1857, số bổn đạo annam tại nhà thờ ông thánh Phanxicô đặng 2000 và đang lo xây dựng một đền thờ bằng ngói gạch.”

Trong sử ký Hội giảng đạo ngoại quốc, trương 556, thì cha Launay lại nói như vầy:

“Lúc binh Xiêm rần rộ tràn qua chiếm cứ tĩnh Hà-tiên và Châu-đốc, thì chúng nó đánh đuổi binh của vua Minh Mạng thất trận chạy dài. Binh Xiêm thắng trận hăng hái, chém giết tứ tung, phóng hỏa thiêu nhà cùng cướp giật tư bề. Bấy giờ, các quan Đề đốc Annam, thừa dịp lộn xộn, đem binh trở lại, xáp trận huyết chiến nỗ lực bình sanh, đánh thắng binh Xiêm, đuổi riết chúng nó vở chạy cho tới bờ biển, làm cho chúng cùng đường, kinh tâm tán đởm, phải xuống chiến thuyền lui mất. Dầu mà binh Annam thắng trận lại, song đành phải chịu mất những của quí báu đã bị cướp giựt và phải lìa mấy ngàn người bổn hương đã bị binh Xiêm bắt làm tù giặc. Trong số ấy, thì tính ước chừng có bốn ngàn người đạo Thiên Chúa. Người ta buộc những kẻ ấy phải trốn qua Xiêm, vì dối rằng Đức giám mục bên Xiêm dạy như vậy.”

Tên các địa sở của bổn đạo Annam gốc gác tại nhà thờ Samsen, họ ông thánh Phanxicô Xavie, đi tán ra các nơi mà lập nghiệp sinh hoạt.

Sở chánh là Samsen, có đền thờ ông thánh Phanxicô Xavie, hiện nay (1934) đặng  950 giáo hữu.

Họ Bang Bua Thong đặng  190 giáo hữu

Họ Ko: yai đặng 710 giáo hữu

Họ Bànplaina  đặng  1.000 giáo hữu

Họ  Chao Chet đặng  520 giáo hữu

Họ Bàn nạ khok đặng  220 giáo hữu

Họ Banpeng đặng  570 giáo hữu

Họ  Bangkham đặng 210 giáo hữu

Họ Paknampho đặng  450 giáo hữu

Họ Nakhonnayok đặng  390 giáo hữu

Họ Huakra: bu’ đặng  600 giáo hữu

Họ Songphinong đặng 1000 giáo hữu

Đức cha Perros nói rằng: phần nhiều trong các địa sở kế trên đây, thì có một phần bổn đạo Trung-huê.

N. K. Đ. P.

.Báo Nam Kỳ Địa Phận năm 1934