Họ Bến Gỗ

 KỂ LẠI GỐC TÍCH MỖI HỌ TRONG CÁC SỞ

ĐỊA PHẬN NAM KỲ

--------------------

HỌ BẾN GỖ

Về sở Biên Hoà

--------------------

 

Ở Biên Hòa đi ghe xuống theo sông Đồng Nai, cách chừng một giờ, thì thấy bên bờ sông phía tả, nơi có những cây cao lớn, một nhà thờ xây bằng gạch trên lợp ngói, đó là nhà thờ họ Bến Gỗ.

Họ nầy đã có lâu trước, song không rõ gốc lập họ là thế nào; biết đặng một đều là có nhiều bổn đạo đã ở đó đời cựu trào, cũng có cất một nhà thờ, cái nền nhà thờ ấy bây giờ hãy còn, gần mé rạch kêu là rạch nhà thờ, chỗ ấy cách xa chừng hai mươi phút với chỗ nhà thờ bây giờ.

Trước vài năm tân trào qua Nam Kỳ, tại tĩnh Biên Hòa có một quan quí danh là Nguyên soái Là, quan nầy ưa đạo và binh vực con nhà giáo hữu, cho nên bổn đạo có cất một nhà thờ mới bằng lá tại Bến Gỗ, là nơi nhà thờ bây giờ. Và có nhiều nhà bổn đạo tới ngụ đó, trong những kẻ nầy thì có gia thất ông phủ Điều, ông nầy sau đó giúp họ nhiều việc lắm. Khi ấy có mấy cha annam, là cha Hiển, cha Giáo, cha Khánh coi họ nầy.

Cách vài năm sau, có chiếu chỉ ở Huế chạy vô, dạy bắt đạo cùng dạy cặm nêu, bổn đạo không chịu dựng nêu trước nhà vì là sự dị đoan nên làng có lòng nhơn, đốn tre cặm giùm cho, song bổn đạo cũng nhổ hạ xuống.

Lúc ấy bổn đạo họ Bến Gỗ khỏi bị bắt thình lình, là nhờ có quan Nguyên Soái Là cho tin xuống cho bổn đạo hay mà lo trốn: ai nấy đều phải bỏ nhà cữa sản vật lại mà tầm phương lánh nạn, có kẻ chạy xuống Saigon qua trú tại Xóm Chiếu; lúc ấy tân trào soán Saigon rồi; và có ông đội Thiếc lên Bến Gỗ mà rước bổn đạo dắc về Saigon; có người chạy qua trốn tại cù lao Cồn Cò.

Sau khi binh Langsa lấy tĩnh Biên Hòa rồi, và dẹp đâu đó đã an. thì những bổn đạo ở Bến Gỗ mới dám trở về xứ sở mình; về tới nơi thấy mọi sự tan hoang, đau lòng ứa nước mắt, xúm xít nhau gầy dựng cơ nghiệp lại, cùng cất một nhà thờ tạm; khi ấy số bổn đạo có thêm, vì nhiều nơi tựu tới đó, là những bổn đạo ở mấy tĩnh còn thuộc về cựu trào, phải bắt bớ nên tìm đến mấy họ đã đặng an mà trú ngụ, cho nên số bổn đạo hồi đó được bốn năm trăm; các cha ở tại Biên Hoà lên xuống Bến Gỗ mà làm lễ, làm phước cùng ban các phép Bí tích. Cho tới năm 1870, Đức cha dạy cha Y (P. Errard) cha sở Biên Hoà cất một nhà thờ tại họ Bến Gỗ, là nhà thờ còn bây giờ đó.

Cách ít năm sau cha Gabirie Thành làm cha sở họ Bến Gỗ, và trong năm 1889 cha đã cất nhà cha sở. Khi cha Thành ở đó thì sốt sắng lo cho đoàn chiên, ân cần dạy dỗ, cho nên bổn đạo nên gương tốt lành. Lại có nhờ ông phủ Điều phụ giúp, thì cha đã lập họ An Xuân, xa họ Bến Gỗ chừng nửa giờ, đi ghe theo đàng sông lớn.

Chừng cha Thành già yếu xin đổi đi, thì cha Nuôi đổi lại ở Bến Gỗ sáu năm; kế cha Philipphê Sau tới, và cha coi họ nầy cho tới ngày cha qua đời là 2 Janvier 1919.

Bổn đạo họ Bến Gỗ thương mến cha Philípphê Sau lắm, nên khi cha qua đời thì cả họ lớn nhỏ đều để tang hết mà đưa xác cha đến mồ.

Họ Bến Gỗ nói đặng là một họ tốt, vì không mấy bổn đạo trễ nải bỏ luật Hội thánh; các con trẻ thảy đều đi học kinh phần tại trường họ. Bổn đạo yêu chuộng nhà thờ họ mình, tuy thấp và chật một chút không đủ cho số bổn đạo tại đó, mà nhà thờ tốt, xây gạch chắc chắn, trong có hai hàng cột cây bằng câm xe, bề hoành đặng 5 tất: có hai cái chuông, một cái của vợ chồng tổng Huệ dưng, một cái của bà Hạnh dưng.

Kim thời thì số bổn đạo tại họ không thêm, vì là xứ nghèo nàn, bề sanh nhai không thạnh mậu; phần nhiều bổn đạo ít kẻ có ruộng đất tư riêng, cho nên dễ bề dời đi chốn khác làm ăn. Cho nên số bổn đạo ngày nay tại họ chừng 300 người.

Từ khi cha Philípphê Sau qua đời thì cha Anrê Giảng đổi lại làm cha sở họ Bến Gỗ cho tới bây giờ.

(Chung về họ bến Gỗ)

.Báo Nam Kỳ Địa Phận năm 1919